Вы уже хорошо знаете, что в русском языке существительные могут быть мужского (он), женского (она) или среднего (оно) рода.
Трудно определить род существительных, которые оканчиваются на -ь. Такие слова надо запоминать. Однако есть несколько секретов, которыми я хочу поделиться с вами.
1. Если вы встретили слово на -ь в тексте, обратите внимание на соседние слова, особенно прилагательные и глаголы в прошедшем времени. Например, вы читаете: «Спортсмен получил золотую медаль». Слово «медаль» употреблено в винительном падеже, а прилагательное «золотую» — в винительном падеже и женском роде. Значит, слово «медаль» — это слово женского рода.
2. Запомните! Всегда относятся в мужскому роду:
названия месяцев (октябрь, июнь); слова на -арь (словарь, календарь); слова на -тель (учитель, выключатель).
3. Запомните! Всегда относятся с женскому роду: слова на -чь, -шь, -щь (ночь, мышь, вещь и др.); слова на -ость (они образованы от прилагательных; сухой — сухость, мягкий — мягкость); слова на -бь, -вь, -дь, -зь, -сь, -ть (любовь, тетрадь и др.).
Исключения: голубь, лебедь, дождь, гвоздь — это слова мужского рода! 4. Слова на -ль, -нь, -рь могут быть как мужского, так и женского рода.
Упражнение 1
Подобрать подходящее по смыслу имя существительное и определи его род.
Добрая, любимая, родная мама (ж.р.).
Весенний, звонкий, говорливый ручей (м.р.).
Интересная, библиотечная, любимая книга (ж.р.).
Шелковое, красивое, длинное платье (ср.р.).
Круглый, обеденный, деревянный стол (м.р.).
Новогодний, веселый, долгожданный праздник (м.р.).
Яркое, весеннее, игривое солнце (ср.р.).
Сочное, вкусное, спелое яблоко (ж.р.).
Сладкий, ночной, кошмарный сон (м.р.).
Чистая, питьевая, прозрачная вода (ж.р.).
Упражнение 2
Составь сочетания имен существительных со словами мой, моя, мое, укажи род.
Моя свеча(ж.р.), моё полотно(с.р.), мой друг (м.р.), мой взгляд(м.р.), моя дочка (ж.р.), моя вьюга (ж.р.), моё ружье (с.р.), моё озеро (с.р.), мой кроссворд (м.р.), моё жилище(с.р.).
Упражнение 3
Определи род существительных, запиши слова в три столбика. Над столбиками напиши :м.р., ж.р, ср.р.
м.р.
Свет, килограмм, троллейбус, подъезд
ж.р
Жидкость, рассада, киносъемка, поездка
ср.р
Кино, питье, новоселье.
Упражнение 4
• Определи, верно ли имена существительные мужского и женского рода распределены по столбикам.
Վաղուց, շատ վաղուց, երբ դեռ թմբուկները պատերազմ չէին գուժել հնդիկներին, պրերիայի եզրին մի գեղեցիկ գյուղակ կար։ Այնտեղ տղամարդիկ վաղ առավոտյան որսի էին գնում և երեկոյան տուն վերադառնում հարուստ պաշարով․ կանայք ուտելիք էին պատրաստում, կար անում, իսկ երեխաները արևածագից մինչև արևմուտ խաղ էին անում։ Բոլորն էլ երջանիկ էին և համերաշխ։
Ցերեկները երկար ժամանակ Արևը փայլում էր և ժպտում կարմրամորթների դեմքերին, անձրև թափվում էր միայն այն ժամանակ, երբ պետք էր լինում թարմացնել ձորերի, գետերի, լճերի ջրերը և զովացնել ծառերն ու ծաղիկները: Բայց տեսեք, թե հետո ինչ պատահեց․ Աստղերը, որ փայլում էին ճամբարի վերևում, լսեցին հնդիկների մասին և որովհետև նրանց լույսը շատ էր աղոտ ու երկիր չէր հասնում, խնդրեցին իրենց առաջնորդին՝ Լուսնին, որ թույլ տա իրենց իջնել և գյուղ գնալ։
Գիշերային երկնքի առաջնորդին՝ Լուսինին, դուր չէր գալիս, որ իր մարդիկ՝ աստղերը, թափառում են ամբողջ գիշեր և վաղ առավոտյան անկողին մտնում, ինչպես Առավոտյան աստղը։ Երբ այդպիսի դեպք էր պատահում, նա ընդհարվում էր Արևի հետ։ Բայց այդ գիշեր նա արտակարգ լավ տրամադրության մեջ էր և չմերժեց նրանց խնդրանքը։ Աստղերն աշխույժ ծիծաղելով և շատախոսելով սկսեցին պատրաստվել ճամփորդելու և ուշք չդարձրին այն խելացի խորհուրդներին, որ Լուսինը տվեց իրենց։
― Դուք կարող եք գնալ ուր ուզում եք, բայց զգուշացեք, որ հանկարծ չիջնեք գետնին։ Եթե իջնեք գետին, դուք այնտեղ կմնաք և հաջորդ օրը Արևը ձեզ կայրի, կսպանի, որովհետև նրա ճառագայթները ճակատագրական են մեզ համար։
Աստղերը գնացին։ Նրանց բախտից այդ գիշեր Լուսինը կլոր էր, այլապես կկորցնեին ճանապարհը։ Վերջապես հասան հնդիկների ճամբարը և սկսեցին բոլոր կողմերից դիտել։ Հնդիկները քնած էին, միայն մի փոքր տղա, որ ապրում էր ճամբարի ծայրին, դեռ արթուն էր։ Տարօրինակ շշնջոցներ լսելով, նա լարեց ուշադրությունը և իր վրանի տանիքի լուսամուտից դուրս նայեց։ Մի պահ նրա սիրտը կանգ առավ տեսածից․ Ինչքա՜ն շատ աստղեր կան և ինչքա՜ն մոտիկ։ Նա իսկույն մագլցեց վեր, դեպի վրանի ծայրը և սյունը շարժեց, որ լավ տեսնի։ Սյունը դեմ առավ ինչ որ բանի և շրը՜մփ, վայր ընկավ։ Աստղը ցածրից էր անցնում, ուղիղ վրանի վրայից, այդ պատճառով ընկավ գետին և իսկույն դարձավ մի գեղեցիկ, ողբացող աղջիկ։
― Տես, թե ի՜նչ արիր,― հանդիմանեց նա տղային,― ես այլևս չեմ կարող իմ քույրերի հետ վերադառնալ և հենց որ լույսը բացվի, Արևի ճառագայթները կգտնեն ինձ, և ես կմեռնեմ։
Տղան ապշահար նայում էր նրան։ Այդ ընթացքում աստղերն արդեն հասկացել էին, թե ինչ է տեղի ունեցել և խուճապահար ետ էին թռչում, գիտակցելով, որ անկարող են օգնել իրենց տարաբախտ քրոջը։
Արցունքները առատորեն հոսում էին սիրուն աղջկա աչքերից։ Տղան խղճահարվեց։
― Ես քեզ կօգնեմ,― ասաց նա,― ցերեկը, երբ Արևը դուրս գա, ես քեզ կթաքցնեմ իմ վրանում և նա չի կարողանա քեզ գտնել։ Բայց հետո՞ ինչ կանենք։
― Եթե ես կարողանամ իմ գոյությունը պահպանել ցերեկը, երեկոյան կդառնամ ծաղիկ և կգնամ կապրեմ մի բարձր ժայռի կատարին, որտեղից կկարողանամ նայել ձեր ժողովրդին, որովհետև ինձ դուր է եկել ձեր կյանքը։
Նրանք վարվեցին այնպես, ինչպես որոշել էին։ Տղան ամբողջ օրը տանը մնաց և ջանք չխնայեց, որ ամենաթույլ և ամենահետաքրքրասեր ճառագայթն անգամ հանկարծ չթափանցի վրանի ներսը։ Հենց որ օրը վերջացավ, աղջիկն իսկույն թռավ ծխնելույզի օդանցքից և շտապեց տեղ գտնել բարձր ժայռի վրա, և նրա կատարին հաջորդ օրն անմիջապես մի գեղեցիկ սպիտակ վարդ բուսնեց։
Բոլոր հնդիկները հիանում էին, երբ տեսնում էին գեղեցիկ ծաղիկը, միայն տղային էր հայտնի, որ դա այն փոքրիկ աստղն է, որին նա պահեց իր վրանում և պահպանեց Արևի սպանիչ ճառագայթներից։
Շուտով աղջիկը ձանձրացավ մենակությունից: Թեև նա գյուղին նայում էր հեռվից և տեսնում ճամբարի կյանքը, բայց ոչ ոք չէր կարող մագլցել ժայռը և զրուցել նրա հետ։ Երբեմն-երբեմն նրան ընկերակցում էին այն թռչունները, որոնց բույնը այդ կողմերում էր։
Այսպես, նրա մոտ զրուցելու եկավ մի փոքրիկ ցախսարեկ։
― Ես այնպես մենակ եմ այստեղ,― գանգատվեց սպիտակ վարդը,― կարոտ եմ մարդկային ընկերակցության։ Եթե կարողանայի պրերիայում ապրել, շատ լավ կլիներ։
― Եթե այդ է ցանկությունդ, ես կարող եմ օգնել,― պատասխանեց փոքրիկ թռչնակը,― միայն մի փոքր թեքիր գլուխդ, որ քեզ կտուցովս վերցնեմ։
Վարդը հնազանդ թեքեց գլուխը. ցախսարեկը կտուցով վերցրեց նրան և դեպի պրերիա թռավ։
Պրերիայում կյանքն ավելի ուրախ էր։ Հնդիկները, ինչպես և զանազան կենդանիներ, այցելում էին սպիտակ վարդին։ Բայց մի օր հանկարծ առավոտյան վաղ սարսափելի ձայներ լսվեցին։
― Շտապե՜ք, շտապե՜ք,― գոռում էին այս ու այն կողմից,― պետք է թաքնվել, գոմեշի նախիրն է գալիս։
Բոլորը վազեցին և թաքնվեցին՝ ով որտեղ կարող էր։ Շուտով հորիզոնում փոշու հսկայական ամպ հայտնվեց, որը աստիճանաբար ավելի ու ավելի մոտեցավ։ Սպիտակ վարդը ահաբեկված գլուխը թաքցրեց տերևների մեջ, որոնք սարսափից լայնացել էին։ Նախիրն անցավ մրրիկի պես։ Հազարավոր սմբակներ այնպիսի աղմուկ էին բարձրացրել, որ կարծես ամպրոպ ճայթեց։
Երբ վերջապես ամեն ինչ խաղաղվեց, սպիտակ վարդը գաղտագողի դուրս նայեց տերևների արանքից։ Պրերիան բոլորովին ամայի էր դարձել, և կյանքի նշույլ անգամ չկար։
― Ես չեմ կարող այստեղ մնալ և այսքան փորձություններ տանել,― ասաց աստղն ինքն իրեն,― ավելի լավ է՝ տեղափոխվեմ լճի վրա և այնտեղ ապրեմ։
Նա պոկվեց գետնից և շատ չանցած ներքևում երևաց փայլող լճի մակերեսը։ Նա ցած իջավ և մակույկի նման հանդարտ սահեց լճի վրայով։
Հաջորդ օրը վաղ առավոտյան, երբ հնդիկները անցնում էին լճի մոտով, զարմանքով նկատեցին, որ ջրի երեսին սպիտակ ծաղիկներ կան։
― Գիշերային աստղերը ծաղիկներ են թողել,― ասացին երեխաները, բայց խելահաս մարդիկ թափահարեցին գլուխները և ասացին, որ դա սպիտակ աստղն է իջել մեզ մոտ։ Նրանք ճիշտ էին։
Այդ օրվանից աստղն ապրում է լճի վրա սպիտակ ջրաշուշանի տեսքով, և հնդիկները Սպիտակ ծաղիկ են կոչում նրան։
Բառարանային աշխատանք: 1.Դուրս գրիր քեզ անծանոթ բառերը և բացատրիր բառարանի օգնությամբ:
Քերականական աշխատանք; Տրված հատվածում առանձնացրու իրանիշ և անձնանիշ գոյականները; Վաղուց, շատ վաղուց, երբ դեռ թմբուկները պատերազմ չէին գուժել հնդիկներին, պրերիայի եզրին մի գեղեցիկ գյուղակ կար։ Այնտեղ տղամարդիկ վաղ առավոտյան որսի էին գնում և երեկոյան տուն վերադառնում հարուստ պաշարով․ կանայք ուտելիք էին պատրաստում, կար անում, իսկ երեխաները արևածագից մինչև արևմուտ խաղ էին անում։ Բոլորն էլ երջանիկ էին և համերաշխ։
Կարդացե՛ք ստեղծագործությունը և կատարե՛ք ա և բ առաջադրանքները:
ա) Ո՞րն է հեքիաթի արժանիքը (արժանիքները): Ընտրե՛ք տարբերակներից մեկը (մի քանիսը) և հիմնավորե՛ք։ Որոնք որ չեք ընտրում, հիմնավորե՛ք՝ ինչո՛ւ չեք ընտրում։
Սյուժեն հետաքրքիր է։
Պատկերավորման միջոցները շատ են։
Արտահայտված գաղափարը հետաքրքիր է։
Պատմելու ոճը հետաքրքիր է։
Հեքիաթի կերպարները ամբողջական են և համոզիչ։
Հեքիաթում տեղեկատվություն կա հնդկացիների կյանքից։
Հերոսները անձնավորված են, և դա հետաքրքիր է դարձնում հեքիաթը։
Հեքիաթում որոշակի տեղեկություններ կան հնդիկների մասին, որն էլ ինձ շատ դուր է գալիս, որովհետև ինձ համար հետաքրքիր է ուրիշ ժողովուրդների մասին տեղեկություններ իմանալը։
բ) Սա պատմություն էր ջրաշուշանի մասին։ Օգտագործելով պատկերավորման միջոցներ՝ մի այլ պատմությո՛ւն հորինեք բնության որևէ երևույթի, ծառի, ծաղկի, կենդանու, թռչունի կամ ինչի մասին ուզում եք։
Մի քանի տարի առաջ տատիկիս տանն էի, տեսա, թե ինչպես է աղավնին կանգնել պատուհանագոգին և ուտում փշրված հացը։ Մի անգամ էլ, տեսնելով, որ սենյակում մարդ չկա, աղավնին ներս թռավ, որպեսզի ուտի հատակին ընկած հացի փշուրը։ Ես արագ փակեցի պատուհանի փեղկը և թռչունը մնաց սենյակում։ Երբ տատիկս եկավ և տեսավ աղավնուն, ինձ բացատրեց, որ պետք է բացել պատուհանը, որպեսզի աղավնին գնա իր ձագուկների մոտ։ Այդպես էլ արեցինք։ Ես էլ հասկացա, որ դա շատ ճիշտ որոշում էր։
Հայկ Մնացականյան 